Làm thế nào để ngăn mật khẩu bị đánh cắp khi bạn sử dụng nó?

Quá khứ, hiện tại và tương lai của mật khẩu

Mật khẩu đã đóng vai trò then chốt trong bảo mật suốt nhiều thế kỷ, từ việc bảo vệ các pháo đài vật lý đến việc bảo vệ thông tin nhạy cảm. Chúng đã trải qua một chặng đường dài từ nguồn gốc cổ xưa đến trở thành công cụ bảo mật thiết yếu trong kỷ nguyên số hiện nay, và mật khẩu nhiều khả năng sẽ tiếp tục là phương pháp xác thực quan trọng trong tương lai có thể dự đoán được.

Mật khẩu trong lịch sử

Mật khẩu, với nhiều hình thức khác nhau, đã được các nền văn minh cổ đại sử dụng trong hàng nghìn năm để bảo vệ các địa điểm linh thiêng, xác định bạn bè và đồng minh, kiểm soát quyền truy cập thông tin nhạy cảm và bảo vệ tài sản cá nhân.

Mật khẩu đã được sử dụng từ thuở sơ khai, bởi các nền văn minh cổ đại, cách đây hàng nghìn năm để bảo vệ các vị trí vật lý. Những người lính gác cổng thành hoặc canh lính trong trại quân đội sử dụng mật khẩu bí mật để phân biệt bạn bè với kẻ thù. Các mật khẩu này thường là những từ hoặc cụm từ bí mật mà chỉ những lính gác và người được ủy quyền mới biết. Chúng được truyền miệng, thường từ thế hệ này sang thế hệ khác, và được giữ bí mật nhằm ngăn chúng rơi vào tay kẻ thù.

Mật khẩu cũng được sử dụng để bảo vệ thông tin mật như kế hoạch quân sự, chiến lược ngoại giao hoặc bí mật quốc gia. Chỉ các cá nhân cấp cao hoặc người được ủy quyền mới có thể biết mật khẩu để truy cập thông tin này. Việc tiết lộ những mật khẩu này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bao gồm cả án tử hình. Một ví dụ đáng chú ý là việc sử dụng tài liệu mã hóa và mật khẩu ở Lưỡng Hà cổ đại để bảo vệ hồ sơ thương mại và các hiệp ước ngoại giao.

Trong một số trường hợp, mật khẩu không chỉ là từ mà còn là cụm từ, tổ hợp âm thanh hoặc các dấu hiệu, cử chỉ đã được định trước. Những tín hiệu này có thể đơn giản như thắp sáng một ngọn đuốc ở một tháp nhất định hoặc chơi một giai điệu cụ thể trên nhạc cụ. Đôi khi, các vật thể vật lý cũng được dùng làm mật khẩu — có thể là đồng xu hoặc mã token mang ký hiệu hoặc biểu tượng riêng. Bằng cách trình diện đúng vật phẩm cho lính canh, người đó có thể chứng minh danh tính và được phép vào khu vực được bảo vệ.

Ngay cả trong thần thoại Hy Lạp, tầm quan trọng của mật khẩu cũng được ghi nhận, và câu chuyện về Minotaur cùng mê cung ở Crete là một ví dụ nổi tiếng. Ariadne, con gái vua Minos và Pasiphae, đã trao cho Theseus một sợi dây làm mật khẩu để tìm lối ra khỏi mê cung sau khi hạ gục Minotaur. Một ví dụ khác là vụ trộm kho báu ở Mycenae, nơi theo thần thoại Hy Lạp, anh hùng Tyndareus đã lấy trộm kho báu của vua Eurytion tại Mycenae bằng cách sử dụng mật khẩu bí mật. Người ta kể rằng Tyndareus đã quyến rũ con gái Eurytion, người đã tiết lộ mật khẩu cho anh ta như bằng chứng tình yêu. Với mật khẩu trong tay, Tyndareus đã xâm nhập cung điện của Eurytion và đánh cắp những kho báu quý giá.

Trong một số trường hợp, “mật khẩu” không được biểu thị dưới dạng một từ hay một câu nói theo nghĩa đen, mà là một thử thách, bài kiểm tra hoặc kiến thức đặc biệt cần được vượt qua để có quyền truy cập vào một nơi hoặc đạt được mục tiêu. Trong thần thoại Bắc Âu, Valhalla là đại sảnh của Odin, nơi tập trung các chiến binh đã hy sinh trong trận chiến. Để vào Valhalla, các chiến binh phải băng qua cầu Bifrost, được canh giữ bởi Heimdall, vị thần có khả năng quan sát và nghe vượt trội. Chỉ những người đã hy sinh trong giao tranh một cách danh dự và dũng cảm mới có thể băng qua cầu và vào được Valhalla. Trong trường hợp này, “mật khẩu” để vào Valhalla không phải là một từ hay một câu nói bí mật, mà chính là cái chết danh dự trên chiến trường. Tuy nhiên, những ví dụ này minh họa cách mà khái niệm bảo vệ qua thông tin bí mật hoặc các thử thách đặc thù đã tồn tại từ lâu trong các truyền thuyết thần thoại, qua đó đặt nền móng cho việc sử dụng mật khẩu trong lịch sử và cho đến ngày nay.

Việc sử dụng mật khẩu cũng xuất hiện trong tôn giáo, với ví dụ đáng chú ý là Đền Solomon ở Jerusalem, nơi các thầy tế Leviti được cho là đã dùng mật khẩu để truy cập vào các buồng và điện thờ khác nhau. Trong văn hóa và các sự kiện lịch sử, truyền rằng Jeanne d’Arc đã nhận được mật khẩu bí mật từ vua Charles VII để có thể vào thành Orleans trong cuộc Vây hãm Orleans năm 1429. Một ví dụ khác: năm 1160, trong Nội chiến Anh, Lâu đài Tamworth — pháo đài chiến lược ở Staffordshire — đã bị quân nổi dậy do Robert de Beaumont lãnh đạo chiếm giữ. Người ta nói rằng họ đã vào được lâu đài bằng mật khẩu lấy được từ một kẻ phản bội trong binh trạm. Việc Lâu đài Tamworth thất thủ là một đòn nặng nề đối với lực lượng của vua Henry II và đánh dấu bước ngoặt của cuộc chiến.

Với sự xuất hiện của chiến tranh hiện đại, mật khẩu trở nên thiết yếu để bảo vệ thông tin nhạy cảm như kế hoạch chiến đấu, chiến lược quân sự và dữ liệu tình báo. Với việc đưa máy tính và hệ thống thông tin vào quân đội, mật khẩu đã trở thành phương pháp chính để xác thực người dùng và kiểm soát quyền truy cập vào dữ liệu và hệ thống. Hiện nay, mật khẩu cũng được sử dụng để bảo vệ thông tin liên lạc dân sự và quân sự, cả trên kênh thoại và kênh dữ liệu.

Mật khẩu trong kỷ nguyên số

Vào những năm 1960, với sự bùng nổ của các hệ thống máy tính dùng chung, nhu cầu bảo vệ dữ liệu người dùng đã nảy sinh. Fernando Corbató thuộc MIT được ghi nhận là người đã tạo ra các tài khoản người dùng được bảo vệ bằng mật khẩu đầu tiên. Vào những năm 1970, Robert Morris đã phát minh ra hàm băm (hash), một hàm biến đổi mật khẩu thành các chuỗi ký tự duy nhất, khiến chúng khó bị bẻ khóa. Ngay sau đó, Morris và Ken Thompson đã tạo ra "salting" (muối), một quy trình thêm dữ liệu ngẫu nhiên vào mật khẩu trước khi băm, giúp tăng cường bảo mật hơn nữa.

Với sự tiến bộ của công nghệ, mật khẩu đã trở thành nền tảng an ninh cho một phạm vi rộng lớn các hệ thống, từ máy tính cá nhân đến ngân hàng trực tuyến và thương mại điện tử. Tuy nhiên, việc phụ thuộc ngày càng nhiều vào mật khẩu cũng đã mang lại những mối đe dọa mới. Các hacker đã phát triển các phương pháp để bẻ khóa mật khẩu, chẳng hạn như các cuộc tấn công brute force và kỹ thuật phishing. Đáp lại các mối đe dọa này, đã có nhiều biện pháp được phát triển nhằm tăng cường bảo mật mật khẩu, bao gồm xác thực đa yếu tố (MFA), sử dụng mật khẩu phức tạp hơn, nhận dạng sinh trắc học và việc triển khai các trình quản lý mật khẩu.

Từ nguồn gốc cổ xưa, mật khẩu đã trải qua một chặng đường dài để trở thành công cụ bảo mật thiết yếu trong thời đại số. Mặc dù sự đơn giản giúp chúng dễ sử dụng, nhưng điều đó cũng khiến chúng dễ bị tấn công tinh vi. Chính vì vậy, sự phát triển liên tục của các biện pháp bảo mật và việc ứng dụng công nghệ mới là vô cùng quan trọng để bảo vệ thông tin và quyền riêng tư của chúng ta trong thế giới số. Mật khẩu đã và sẽ luôn là công cụ cơ bản cho an ninh. Khi công nghệ tiến bộ và các mối đe dọa trở nên tinh vi hơn, việc thực hiện các biện pháp bảo mật chắc chắn và áp dụng các công nghệ sáng tạo là cần thiết để bảo vệ hệ thống và dữ liệu nhạy cảm.